Mê tín dị đoan là việc đặt niềm tin mù quáng vào những điều mơ hồ, không dựa trên cơ sở khoa học, logic hay thực tế, mà chỉ dựa vào những quan niệm được truyền miệng hoặc do tưởng tượng.
Một số hình thức mê tín dị đoan ở Việt Nam như bói toán, xem tướng số, tử vi, gọi hồn, thỉnh vong, cúng sao giải hạn, chữa bệnh bằng thuật bùa chú, yểm bùa,...
Hoạt động mê tín dị đoan không khí ảnh hưởng đến vấn đề nhận thức, tâm lý mà còn ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình, đến kinh tế, văn hóa, an ninh trật tự, an toàn xã hội. Bởi vậy dưới góc độ pháp lý thì mê tín dị đoan là hành vi vi phạm pháp luật, người thực hiện hành vi này sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Theo Điều 3, Quy chế hoạt động văn hóa và kinh doanh dịch vụ văn hóa công cộng ban hành kèm Nghị định 103/2009/NĐ-CP quy định “Nghiêm cấm các hoạt động sau đây:
1. Các hoạt động văn hóa và kinh doanh dịch vụ văn hóa có nội dung:
a) Kích động nhân dân chống lại Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân;
b) Kích động bạo lực, tuyên truyền chiến tranh xâm lược, gây hận thù giữa các dân tộc và nhân dân các nước; truyền bá tư tưởng, văn hóa phản động, lối sống dâm ô đồi trụy, các hành vi tội ác, tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan, trái với thuần phong mỹ tục, gây hại cho sức khỏe và hủy hoại môi trường sinh thái;...”.
Hoạt động mê tín dị đoan là hành vi vi phạm pháp luật bởi vậy kể cả người tham gia vào hoạt động mê tín dị đoan và người tổ chức hoạt động mê tín dị đoan đều bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo đó, điều 14 Nghị định 38/2021/NĐ-CP của chính phủ quy địnhNgười tham gia hoạt động mê tín dị đoan sẽ bị phạt từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng. Những người tổ chức hoạt động mê tín dị đoan mà chưa đến mức xử lý hình sự thì cũng bị phạt 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng.
Điều 14 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định như sau:
Vi phạm quy định về tổ chức lễ hội
...
6. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Tổ chức lễ hội theo quy định phải thông báo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền mà không thông báo;
b) Tổ chức lễ hội không đúng với nội dung đã đăng ký hoặc nội dung đã thông báo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
7. Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Tổ chức lễ hội theo quy định phải đăng ký mà không có văn bản chấp thuận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
b) Tổ chức lễ hội truyền thống không đúng với bản chất, ý nghĩa lịch sử, văn hóa;
c) Thực hiện nghi lễ có tính bạo lực, phản cảm, trái với truyền thống yêu hòa bình, nhân đạo của dân tộc Việt Nam;
d) Không tạm dừng tổ chức lễ hội theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
đ) Tổ chức hoạt động mê tín dị đoan.
8. Biện pháp khắc phục hậu quả:
a) Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi quy định tại điểm b khoản 3, điểm a khoản 4 và điểm đ khoản 7 Điều này;
b) Buộc hoàn lại số tiền có được do thực hiện hành vi quy định tại điểm b khoản 5 Điều này.
Nếu thực hiện hành vi hành nghề mê tín dị đoan đã bị xử phạt hành chính, đã bị kết án hoặc ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự an toàn xã hội thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội hành nghề mê tín dị đoan theo quy định tại Điều 320 Blhs. “ Người nào dùng bói toán, đồng bóng hoặc các hình thức mê tín, dị đoan khác đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.”.
Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm: Làm chết người; Thu lợi bất chính 200.000.000 đồng trở lên; Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Hành vi hành nghề mê tín dị đoan mà có yếu tố chiếm đoạt tài sản thì còn có thể bị xử lý hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Thời gian qua lợi dụng sự thiếu hiểu biết pháp luật, nhẹ dạ cả tin của nhiều người nên nhiều đối tượng đã đưa ra các thông tin nhảm nhí, tự xưng mình là cô đồng, thầy bói, thầy phong thủy… trên không gian mạng rồi đưa ra những thông tin sai sự thật để bói toán, đồng cốt, thậm chí còn lừa gạt nhiều người để lấy tiền với lý do chữa bệnh, trừ tà… nhiều đối tượng đã bị xem xét xử lý hình sự nhưng cứ mỗi dịp sau tết thì hoạt động cốt bói toán trên không gian mạng lại nở rộ. Nhiều người do nhẹ dạ cả tin, thiếu hiểu biết, có những niềm tin mù quáng vào giới siêu nhiên nên đã nộp tiền cho các đối tượng để được di cung hoán số, chữa bệnh, mong muốn may mắn dẫn đến tiền mất tật mang.
Dưới góc độ pháp lý thì những hành vi có tính chất mê tín dị đoan, tác động vào niềm tin của người khác, thao túng tâm lý khiến cho họ tin vào những điều huyền hoặc để chiếm đoạt tài sản thì đây là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Người thực hiện hành vi này sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174 Bộ luật hình sự.
Riêng hành vi hành nghề mê tín dị đoan thì đã là hành vi vi phạm pháp luật đến mức có thể xem xét xử lý hình sự. Nếu lợi dụng hoạt động mê tín dị đoan để nhận tiền, tài sản của người khác có giá trị từ 2.000.000 đồng trở lên thì đây là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản, người thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản sẽ bị xử lý hình sự theo điều 174 bộ luật hình sự.
Trong vụ việc nêu trên vụ việc nêu trên, đối tượng đã đưa ra thông tin gian dối về vấn đề tâm linh, bói toán để thực hiện các hoạt động mê tín dị đoan, chiếm đoạt số tiền hơn 1.000.000.000 đồng của nạn nhân nên đối tượng này sẽ bị xử lý hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản với chế tài là phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân theo khoản 4, Điều 174 BLHS.
Hiện nay, hoạt động mê tín dị đoan trên không gian mạng diễn biến phức tạp, nhiều đối tượng thường xuyên phát trực tiếp trên các nền tảng mạng xã hội, xây dựng các kênh YouTube, các website để tuyên truyền về các hoạt động mê tín dị đoan. Nhiều người vì nhẹ dạ cả tin nên đã tin theo, làm theo các đối tượng này dẫn đến mất tiền, ảnh hưởng đến đời sống, kinh tế, ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình, gây nhiều hệ lụy tiêu cực cho xã hội. Bởi vậy việc xử lý về các hành vi hành nghề mê tín dị đoan, lừa đảo chiếm đoạt tài sản đối với các cô đồng, thầy bói, thầy phong thủy do có hành vi vi phạm pháp luật là cần thiết.
Vụ án này sẽ là bài học đối với nhiều người tiền mất tật mang khi nhẹ dạ cả tin, tin theo các hoạt động bói toán, đồng cốt. Việc xử lý với đối với các đối tượng lợi dụng hoạt động tín ngưỡng tôn giáo để hành nghề mê tín dị đoan, lừa đảo chiếm đoạt tài sản cũng là hình thức răn đe mạnh mẽ, để đảm bảo an ninh an toàn mạng, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, đấu tranh quyết liệt đối với các tệ nạn xã hội trong bối cảnh hiện nay.
——————————————————
Ts. Ls. Đặng Văn Cường
